Οι θεοί μας παραχώρησαν αυτήν την ελευθερία

- Ο Σωκράτης έλεγε "εν οίδα ότι ουδεν οίδα".

Ο Tomas Sanchez (1550-1610) έλεγε "δεν ξέρω καν αν ξέρω τίποτα".

Το πρώτο βήμα οδηγεί στο σημείο όπου αμφιβάλουμε για τον εαυτό μας δογματικά και κάθε ανώτερος άνθρωπος κάνει αυτό το βήμα και φτάνει εκεί.

Το δεύτερο οδηγεί στο σημείο όπου αμφιβάλουμε για τον εαυτό μας και για την ίδια μας την αμφιβολία και λίγοι άνθρωποι το έφτασαν.

(Φ. Πεσσόα, απόσπασμα από Το Βιβλίο της Ανησυχίας)

The gods grant us this one

Liberty: to submit ourselves

To their dominion by an act οf will.

It is better that we do this

Since only in its illusion

Does freedom find existence.

The gods, on whom fate eternal

Weighs, do not act otherwise

In their calm and ancient

Self-possessed conviction

That their life's divine and free.

Imitating gods, we, as little

Free as they up on Olympus,

Like those who on the sands

Build castles for the eye's delight --

Let us build our life so that

The gods will know how to thank us

For being their co-equals.

Οι θεοί  μας παραχώρησαν αυτήν την

Ελευθερία: να υποτάξουμε τους εαυτούς μας

Στην κυριαρχία τους με μια πράξη θέλησης.

Είναι καλύτερα να το κάνουμε αυτό

Αφού μόνο στην ψευδαίσθησή της

Βρίσκει η ελευθερία ύπαρξη.

Οι θεοί, τους οποίους αιώνια η μοίρα

Βαραίνει, δεν πράττουν αλλιώς

Στην ήρεμη και αρχαία

Αυτο-κυριαρχούμενη πεποίθηση

Ότι η ζωή τους είναι θεία και ελεύθερη.

Μιμούμενοι τους θεούς, εμείς, τόσο λίγο 

Ελεύθεροι όσο αυτοί πάνω στον Όλυμπο,

Σαν αυτούς που πάνω στην άμμο

Παλάτια χτίζουν για την απόλαυση του ματιού

Ας χτίσουμε την ζωή μας έτσι ώστε

Οι θεοί να ξέρουν πως να μας ευχαριστήσουν

Που γίναμε συν - ισότιμοι.

Όποτε γράφουμε ή μιλάμε ή κάνουμε

-  I have no ambitions nor desires. 

To be a poet is not my ambition, 

It's simply my way of being alone.

(Δεν έχω φιλοδοξίες ή επιθυμίες.

Το να είμαι ποιητής δεν είναι φιλοδοξία μου

Είναι απλά ο τρόπος μου να είμαι μόνος.)

  

- The poet is a faker 

Who's so good at his act 

He even fakes the pain 

Of pain he feels in fact.

(Ο ποιητής είναι πλαστογράφος

Που είναι τόσο καλός στο ρόλο του

Που ακόμα και τον πόνο πλαστογραφεί

Πόνο που στην πραγματικότητα νιώθει)

- Είμαστε πολλαπλοί όπως το σύμπαν.

- Δεν ξέρω τι θα φέρει το αύριο. (Όλη η αγωνία του ανθρώπου από τότε που εμφανίστηκε σε 7 λέξεις)

Fernando Pessoa (1888-1935)

Whether we write or speak or do but look

We are ever unapparent. What we are

Cannot be transfused into word or book,

Our soul from us is infinitely far.

However much we give our thoughts the will

To be our soul and gesture it abroad,

Our hearts are incommunicable still.

In what we show ourselves we are ignored.

The abyss from soul to soul cannot be bridged

By any skill of thought or trick of seeming.

Unto our very selves we are abridged

When we would utter to our thought our being.

We are our dreams of ourselves souls by gleams,

And each to each other dreams of others' dreams.

Όποτε γράφουμε ή μιλάμε ή κάνουμε εκτός από το να κοιτάμε

Είμαστε πάντα αφανείς. Το τι είμαστε

Δεν μπορεί να μεταγγιστεί σε λέξη ή βιβλίο,

Είναι η ψυχή μας απείρως μακρυά από εμάς.

Όσο και αν δίνουμε στις σκέψεις μας τη θέληση

Να είναι η ψυχή μας και το χειρονομούμε εξωτερικά,

Οι καρδιές μας δεν είναι ακόμη μεταδοτικές.

Σε ότι δείχνουμε τους εαυτούς μας μας αγνοεί

Η άβυσσος από ψυχή σε ψυχή δεν μπορεί να γεφυρωθεί

Από οποιαδήποτε ικανότητα της σκέψης ή τέχνασμα ομοιότητας.

Μέσα στους εαυτούς μας είμαστε συμπυκνωμένοι

Όταν θα θέλαμε να εκστομίσουμε στη σκέψη μας την ύπαρξη μας.

Είμαστε τα όνειρα των εαυτών μας ψυχές από αχτίδες

Και ο καθένας στον άλλο όνειρα από όνειρα άλλων.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

Τάσος Λειβαδίτης (1950)

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν' αγωνίζεσαι για την ειρήνη και

για το δίκαιο.

Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα

ματώσουν απ' τις φωνές

το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες - μα ούτε βήμα πίσω.

Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων

Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζει την αδικία.

Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.

Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια

αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες

μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα

αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου

έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς

εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω από τις οβίδες.

Δεν έχεις καιρό

δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί ν' αφήσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη

ή το παιδί σου.

Δε θα διστάσεις.

Θ' απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου

Θ' απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι

για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.

Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.

Το ξέρω, είναι όμορφο ν' ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδυ,

να κοιτάς έν' άστρο, να ονειρεύεσαι

είναι όμορφο σκυμμένος πάνω απ' το κόκκινο στόμα της αγάπης σου

Να την ακούς να σου λέει τα όνειρα της για το μέλλον.

Μα εσύ πρέπει να τ' αποχαιρετήσεις όλ' αυτά και να ξεκινήσεις

γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου,

για όλα τ' άστρα, για όλες τις λάμπες και

για όλα τα όνειρα

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή

και περισσότερα χρόνια

μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,

τη μάνα σου και τον κόσμο.

Εσύ και μες απ' το τετραγωνικό μέτρο του κελιού σου

θα συνεχίσεις τον δρόμο σου πάνω στη γη .

Κι' όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα

θα χτυπάς τον τοίχο του κελιού σου με το δάχτυλο

απ' τ' άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.

Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν' ασπρίζουν

τα μαλλιά σου δε θα γερνάς.

Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος

Αφού όλο και νέοι αγώνες θ' αρχίζουνε στον κόσμο

αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.

Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό

γράμμα στη μάνα σου

Θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ' αρχικά του ονόματος σου και μια λέξη : Ειρήνη

σα να 'γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.

Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό

να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια

σα να στεκόσουνα μπροστά σ' ολάκαιρο το μέλλον.

Να μπορείς, απάνω απ' την ομοβροντία που σε σκοτώνει

εσύ ν' ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που

τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Εκτός από τον Άνθρωπο Τάσο, ευχαριστώ και το Kakalon που μου άνοιξε τα μάτια σε μία φοβερή ανάρτηση του Simpleman. Και αυτά τα ιστολόγια απ' όπου δανείστηκα το ποίημα και την φωτογραφία. 

Camillo Sbarbaro (1888-1967), 4ποιήματα

μετάφραση-σχόλιο: Σωτήρης Παστάκας (από τον ιστότοπο ποιείν)

*

Σώπα ψυχή μου, κουράστηκες πια ν’ απολαμβάνεις
και να υποφέρεις (και στα δυό τραβάς υποταγμένη).
Όσο κι αν σ’ αφουγκράζομαι, δεν ακούω καμιά φωνή
θρήνου, για την αξιολύπητη νιότη, καμιά
φωνή οργής ή ελπίδας,
ούτε καν πλήξης.
Κείτεσαι
σαν το κορμί, αποσβολωμένη, γεμάτη
απελπισμένη συγκατάβαση.

Δεν θα σαστίσουμε,
έτσι ψυχή μου, κι ας σταματήσει
η καρδιά κι ας μας κοπεί
η ανάσα…
Κι όμως πηγαίνουμε
αντάμα εσύ κι εγώ σαν υπνοβάτες.
Τα δέντρα εξακολουθούν να είναι δέντρα,
τα σπίτια να είναι σπίτια, οι γυναίκες
που μας προσπερνάν είναι γυναίκες.
Όλα είναι εκείνο που είναι,
μονάχα αυτό που είναι.

Η περιπέτεια της χαράς και του πόνου
δεν μας αγγίζει. Έχασε τη φωνή της
η σειρήνα του κόσμου κι ο κόσμος έγινε
μια μεγάλη έρημος.
Στην έρημο
κοιτάζω με μάτια στεγνά τον εαυτό μου.

*

Εγώ που σαν υπνοβάτης τώρα βαδίζω
στους γνωστούς μου συνηθισμένους δρόμους,
όταν σε βλέπω μπροστά μου ανασκιρτώ.

Βαδίζεις μπροστά μου αργά, σαν μια
Βασίλισσα.
Κανονίζω αμέσως
το βήμα μου εγώ, το αφυπνισμένο
με το δικό σου που αντηχεί
σαν πλανεύτρα μουσική.
Πιθανότητες αγάπης και δόξας
συνωστίζονται στην καρδιά μου
και την φουσκώνουν. Η πλεξούδα
στο σβέρκο σου, το φτερό ενός καπέλου,
αποβάλουν αυτόματα τη θλίψη μου.
Ξαναγίνομαι νέος, άπειρος,
Με την καρδιά μου έτοιμη γι’ αλλοφροσύνη.

Ένα φως ανάβει μέσα στο λήθαργό μου.
Όλα είναι μετέωρα, σε στάση αναμονής.
Δεν σκέφτομαι πια. Είμαι βουβός κ’ ευτυχής.
Η καρδιά μου κτυπάει στο ρυθμό των βημάτων σου.

*

Τώρα που καταλάγιασε η ακολασία
κι απέμεινα με τις αισθήσεις μου άδειες,
δεν επιθυμώ ούτε τον θάνατο. Αγνοώ
αν υπάρχει στον κόσμο κανείς
που να με σκέπτεται,
αν ο πατέρας μου ζει.

Αποφεύγω απλώς να το σκέφτομαι.
Κάθε οδυνηρή σκέψη
θα μου φαινόταν τώρα ψεύτικη.
Έως ενός σημείου ο πόνος μας καθιστά
ανθρώπινους κι εγώ αισθάνομαι πως το έχω
ξεπεράσει. Δεν μου χρωστάνε πια
την καλοσύνη τους, γιατί όταν υποφέρεις
για τις ενοχές σου, τη δικαιούσαι
την καλοσύνη.

Αφήνω την αύρα να με χαϊδεύει,
να με φωτίζουν τα φανάρια των στύλων,
να με σπρώχνουν οι περαστικοί, κι εγώ
χωρίς καμιά περιέργεια είμαι βάρκα δίχως
άγκυρα και δίχως πανί, που το σκαρί της
εγκαταλείπει στα κύματα. Παραμένω έτσι,
δίχως σκέψεις κι επιθυμία καμιά, και περιμένω
εκ νέου, χάριν της αιώνιας περιστροφής
του κόσμου, η θέληση για ζωή να επιστρέψει.

*

Το κοριτσάκι που τρέχει κάτω από τα δέντρα
δεν έχει παρά το βάρος της κοτσίδας του,
ένα λιανοτράγουδο στο λαρύγγι.
Τραγουδάει μοναχό του
και χοροπηδάει στο δρόμο-γιατί δεν ξέρει
πως δεν θα βρει μεγαλύτερη χαρά
από εκείνο το ελάχιστο χρυσάφι στους ώμους
από εκείνη τη χαρά στη φωνή.

Κι εμείς που δεν έχουμε
άλλη ευτυχία παρά τις λέξεις,
κι όχι την αναμμένη φωτιά και την ελπίδα
που της φουσκώνουν την καρδιά,
ας μας επιτραπεί να ζητήσουμε,
να πεθάνουμε πρώτα εμείς,
πριν ξεψυχήσει αυτή η μοναδική ομορφιά..

ΣΧΟΛΙΟ

Ο Καμίλο Σμπάρμπαρο (Camillo Sbarbaro) γεννήθηκε στη Σάντα Μαργκερίτα Λίγκουρε το 1888 και πέρασε όλη του τη ζωή στη Λιγκούρια. Μετά από την άρνησή του να γίνει μέλος του φασιστικού κόμματος, απολύθηκε από την εργασία του (καθηγητής μέσης εκπαίδευσης) και βιοπορίστηκε παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα.(λατινικά και αρχαία ελληνικά). Ταυτοχρόνως αφιερώθηκε στη βοτανολογία κι απέκτησε διεθνή φήμη στη μελέτη των λειχήνων.
Οι συλλογές ποιημάτων του είναι Resine (1911), Pianissimo (1914), Rimanenze (1955) e Versi a Dina (1961); και διάφορες συλλογές σε ποιητική πρόζα με τον ίδιο τίτλο Trucioli (1910-1940, και 1948). Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση κι απετέλεσε παράδειγμα για τον Σάμπα και τον Μοντάλε ο οποίος του αφιέρωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή (Ossi di seppia, 1925). Πέθανε στο Σποτόρνο το 1967.

Καθρέφτης

Μια μέρα ήρθε στο χωριό γυναίκα ταραντούλα
κι όλοι τρέξαν να τη δουν.
άλλος της πέταξε ψωμί
κι άλλοι της ρίξαν πέτρα
απ' την ασχήμια να σωθούν.

Κι ένα παιδί της χάρισε ένα κόκκινο λουλούδι,
ένα παιδί
Ένα παιδί της ζήτησε να πει ένα τραγούδι,
ένα παιδί

Κι είπε ποτέ σου μην τους πεις
τι άσχημοι που μοιάζουν,
αυτοί που σε σιχαίνονται
μα στέκουν και κοιτάζουν.

Κι είπε ποτέ σου μην κοιτάς
τον άλλον μες τα μάτια,
γιατί καθρέφτης γίνεσαι
κι όλοι σε σπαν' κομμάτια.

Μια μέρα ήρθε στο χωριό
άγγελος πληγωμένος.
Τον φέρανε σε ένα κλουβί
κι έκοβε εισιτήριο ο κόσμος αγριεμένος,
την ομορφιά του για να δει.

Κι ένα παιδί σαν δάκρυ ωραίο αγγελούδι,
ένα παιδί
Ένα παιδί του ζήτησε να πει ένα τραγούδι,
ένα παιδί

Κι είπε αν θέλεις να σωθείς
από την ομορφιά σου,
πάρε τσεκούρι και σπαθί
και κόψε τα φτερά σου.

Κι είπε ποτέ σου μην κοιτάς
τον άλλο μες τα μάτια,
γιατί καθρέφτης γίνεσαι
κι όλοι σε σπαν' κομμάτια.

Στίχοι: Αλκίνοος Ιωαννίδης
Μουσική: Αλκίνοος Ιωαννίδης